GENEL

Bedelli askerlik Hizmetinden Faydalanan İşçilerin Yasal Hakları Nelerdir?

Bunun için öncelikle bedelli askerliğin tanımını yapmak gerekir. Anayasamızın "Vatani Hizmet" başlıklı 72. maddesi vatan hizmetini, her Türkün hakkı ve ödevi olarak vurgulamaktadır.  Bu anayasal hükümle mecburi kılınan askerlik hizmetinin nasıl ifa edileceği kanunlarla düzenlenmiştir. Askerlik Kanunu'na göre fiilen yapılan askerlik dışında belli bir döviz veya bedel ödeyerek yada kamu hizmeti vererek de muvazzaf askerlik hizmetinin yapılması mümkündür.  Fiili askerlik ve döviz karşılığı askerlik hizmeti sürekli düzenleme olmasına rağmen, TL karşılığı askerlik hizmeti ise geçici olarak yapılan düzenlemelerle sağlanmaktadır.

 

Ak Parti tarafından 18 maddelik torba yasayla meclise sunulan ve  21 Aralık 1993 tarihi ve öncesi doğumluları kapsayan düzenlemede 28 gün askerlik hizmeti ve 15 bin lira ödeme yaparak bedelli askerlikten faydalanan işçilerin işçilik alacaklarının durumu ve özellikle kıdem tazminatı haklarına ne olacağı soru işareti taşıyor. Bu hususta iş yasası ve Yargıtay uygulamaları bizlere rehber olacaktır.

 

İşte Böke’nin bedelli askerlik adayları için ortaya çıkan sorulara verdiği yanıtlar;

 

Bedelli askerlik sebebiyle iş akdinin feshi halinde  kıdem tazminatı alınabilir mi ?

1475 sayılı yasanın halen yürürlükte olan 14/1-3 maddesinde, işçinin muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle iş sözleşmesinin feshi halinde kıdem tazminatı talep hakkı doğacağı hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla işçinin askerlik sebebiyle iş akdini feshettiğini belirterek işten ayrılması halinde kıdem tazminatına hak kazanabilecektir. Bu husus, gerek yasada gerekse Yargıtay uygulamalarında duraksamaya yer vermeyecek şekilde bulunmaktadır.

Ancak asıl soru, bu yasa hükmünün bedelli askerlik kapsamında da uygulanıp uygulanmayacağı sorunu ?

Halen yürürlükte bulunun 1475 sayılı yasanın 14/1-3 maddesinde bu konuda açıklık bulunmasa da Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015 yılında verdiği kararında bedelli askerlik sebebiyle işçinin iş akdini feshetmiş olması halinde kıdem tazminatına hak kazanabileceğine hükmetmiştir. Ancak işçinin mecburi vatani hizmeti sebebiyle işten fiilen ayrılma zorunluluğu olmadığı hallerde bu hükmün uygulanmayacağı belirtilerek doktrinde bir çok eleştiri alan bu kararın somut olaya özgü olduğu daire üyeleri tarafından belirtilmiş olup, yerleşik hale gelip gelmeyeceği tartışmalıdır. Buna rağmen Yargıtay bu kararını bir gün dahi silah altına alınmayan işçi için verdiği ve meclis gündemine gelen şuanki torba yasada 28 günlük mecburi kılınan temel askerlik hizmetinin bulunduğu dikkate alındığında yine aynı uygulamanın devam edeceği açıkça görülmektedir. Bu sebeplerle, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin uygulaması gereğince torba yasada gündeme gelen bedelli askerlik sebebiyle iş akdini fesheden işçinin kıdem tazminatına hak kazanması mümkündür.

 

Bedelli askerlikten faydalanıp da sonrasında işe devam etmek isteyen işçiler neler yapmalı ?

İşçi, bedelli askerlikten faydalanmak üzere başvuru yaptığı taktirde, silah altına alınmadan makul süre önce işverene bildirim yapmak kaydıyla işten ayrılabilir. Yine işçi vatani hizmetinin bitiminden makul süre sonra işverene başvurması halinde eski işinde işe başlatılmak zorundadır. Yargıtay uygulamalarında işçinin askerlik öncesinde akraba ve arkadaşlarıyla vedalaşması gibi sebeplerle zamana ihtiyacı olduğu gözetilmektedir. Buradaki makul süre işçinin sosyo-ekonomik durumu, çevresi ile örf ve adete göre belirlenmekte olup, Yargıtay'ın somut olaya göre 1 ay, 3 ay hatta 5,5 aya kadar makul süre kabul ettiği durumlar mevcuttur.

 

Bedelli askerlik süresinde işçiye yıllık izin kullandırılabilir mi ?

Yıllık izin hakkı anayasal hükümle düzenlenmiş bir sosyal hak olup, işçi yada işveren bu emredici hükmü herhangi bir şekilde ortadan kaldıramaz. Askerlik sebebiyle işten ayrılan işçinin bu sürede yıllık izinli kabul edilmesi mümkün değildir. İşçi, yıllık izinli olarak görüldüğü sürede askerlik hizmetini ifa ettiğini ispat etmesi halinde yıllık izin hakkını kullanmamış sayılarak fesihle birlikte yıllık izin ücretine kavuşacak, işveren ise bu durum için idari para cezalarıyla karşı karşıya kalabilecektir.

 

 Bedelli askerlikten faydalanan işçilerin diğer haklarının durumundaki değişiklikler nelerdir ?

İşçi, 28 günlük temel askerlik hizmeti sebebiyle iş akdini feshetmesi halinde kıdem tazminatı alabilir ancak ihbar tazminatı alamaz. İşçinin bedelli askerlik sebebiyle iş akdini feshetmemesi durumunda 28 günlük temel askerlik süresinde iş sözleşmesi askıda olup, makul sürede işverene başvurması halinde eski işine devam edebilecektir. Bunun sonucu olarak işçinin askı süresindeki hizmet dönemi kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin süresinin hesaplanmasındaki hizmet süresinden sayılmayacaktır.

İşçinin ücret, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti ve genel tatil ücreti alacakları ise iş akdinin askerlik sebebiyle yada başka bir sebeple feshine bağlı değildir. İşçi bu alacaklarını iş akdini herhangi bir sebeple feshetmesi halinde yada iş akdini feshetmeden yani çalışırken de talep edebilir.

Netice itibariyle Ak Parti tarafından 18 maddelik torba yasayla meclise sunulan bedelli askerliğin yasalaşması halinde bu haktan faydalanmak isteyen işçilerin yasal haklarının zayi olmaması için ve bu hakkı kullanan işçileri çalıştıran işverenlerin idari para cezalarıyla  veya ödeme yaptırımlarıyla karşı karşıya kalmamaları için yukarıdaki açıklamalara ve yasal düzenlemelere uygun hareket etmeleri gerekmektedir. Saygılarımla…

 

Başa dön tuşu